De dodelijkste gassen ter wereld
Het is wintertijd. Het seizoen van sinterklaas, kerstmis en nieuwjaar. De tijd waar het hele gezin met warme chocolademelk op de bank home alone kijkt terwijl de straten buiten wit kleuren. Een tijd vol rust, verbintenis en genot. Hoog tijd dus op daar wat verandering in te brengen. In onze nieuwe rubriek, “de dodelijkste ___ ter wereld”, pakken we onze zeist vast en kijken we met een meer morbide blik naar onze prachtige wereld. Vandaag zullen we het over gassen hebben. Onzichtbaar en snel verspreidend zijn zij de sluipmoordenaren van de elementen. We zullen vandaag dichtbij kijken, naar gassen die wij dagelijks tegenkomen, maar ook een stuk verder, naar de oorlogsgassen.
Koolstofmonoxide
Het eerste wat bij mij in het hoofd opkwam bij het nadenken over dodelijkste gassen, was koolstofmonoxide. Het molecuul (CO) ontstaat bij onvolledige verbranding in plaats van CO2 vanwege een tekort aan zuurstof. Hierdoor is het een van de meest voorkomende toxische gassen in de wereld. Niet onlogisch daarom dat in Circulatie en Ademhaling I er al een hele casus aan gewijd is.
CO heeft meerdere werkingen op de zuurstofhuishouding in het bloed. Zuurstof wordt normaliter getransporteerd door hemoglobine in de rode bloedcellen, maar CO kan ook binden aan hemoglobine. Het kan zelfs meer dan 200 keer zo goed binden aan hemoglobine dan zuurstof. Hierdoor duwt CO als het ware zuurstof uit hun binding en vult het alle mogelijke bindingsplaatsen op, waardoor er geen zuurstoftransport meer plaats kan vinden.
CO ontstaat eigenlijk altijd bij verbranding van een brandstof. Gelukkig is die productie maar heel laag en kan CO zich verspreiden in de atmosfeer. Je ziet het al aan komen: wanneer koolstofmonoxide niet de mogelijkheid heeft om zich te verspreiden kan het concentraties aannemen die dodelijk kunnen zijn. Denk aan CO aanmaak door een oude ketel tijdens het douchen.
Chloor
Chloor is het atoom met atoomnummer 17. In ons lichaam hebben chloorionen een heleboel functies zoals de osmotische druk van extracellulaire vloeistoffen en in de zuur-base balans. Ook wordt chloor veel gebruikt als schoonmaakmiddel en in zwembaden om microben te doden. In deze vormen is chloor niet zo gevaarlijk, al raad ik je het niet aan om een blok chloor uit je zwembad te eten of een fles schoonmaakmiddel te drinken.
Waar chloor echt dodelijk wordt, is als gas. Wanneer chloorgas wordt ingeademd, reageert het met de mucosa van de longen. Hierdoor ontstaat HCl, een sterk zuur wat al het omliggende weefsel kapot kan maken. Het gas ontstaat niet natuurlijk, maar wordt gesynthetiseerd als chemisch wapen in oorlogen. In de eerste wereldoorlog werd het door de duitsers gebruikt in de loopgraven. Niet lang daarna werd het gasmasker uitgevonden, dat chloorgas tegen kon houden. Helaas is het daar niet bij opgehouden, omdat ook in de Irak oorlog en recentelijk in Syrië chloorgas is gebruikt als chemisch wapen.
Sarin
Sarin is een van de meest dodelijke zenuwgassen. Na inademing van dit gas sterf je binnen tien minuten. Dit komt omdat het de degradatie van acetylcholine stopt tussen zenuwen en spieren. Hierdoor kan je je spieren niet meer controleren. Sterfte komt meestal door verstikking omdat ook je ademhalingsspieren niet meer te gebruiken zijn.
Sarin wordt nergens gebruikt anders dan als chemisch wapen. Het staat daarom op de lijst van “Schedule 1 substances” en is wereldwijd verboden om te produceren. Helaas wordt het nog steeds gebruikt in Syrië, waar in 2013 een aanval met Sarin zorgde voor een sterfteaantal van meer dan duizend mensen.
Zuurstof
Ik heb een beetje genoeg gekregen van het lezen over allemaal verschrikkelijke gassen die in oorlogen gebruikt zijn. Om dit artikel op een iets betere toon (zover dat mogelijk is met dit onderwerp) te eindigen besloot ik om eens te kijken naar zuurstof. We weten allemaal hoe belangrijk zuurstof is in ons lichaam om energie te krijgen voor onze cellen. Maar kan het soms ook toxisch zijn?
Jazeker, maar niet in normale omstandigheden. Enkel wanneer de partiële druk van zuurstof hoger is kan door zuurstof toxiciteit optreden. Dit kan gebeuren bij diepzeeduikers, mensen die beademd worden met zuurstof of mensen die hyperbaar worden behandeld. Door deze grotere druk van zuurstof ontstaan er vrije zuurstofradicalen. Deze radicalen zijn erg reactief en veranderen moleculen waar ze mee in aanraking komen. Hierdoor hebben ze vooral effect op het centraal zenuwstelsel, de longen en de ogen. Symptomen zijn convulsies, bewustzijnsverlies, moeite met ademhalen en pijn op de borst en loslating van de retina.
Slotwoord
Ik heb vier gassen besproken die allemaal een andere werking hebben op het lichaam. Er zijn nog veel meer gevaarlijke gassen, vooral die gebruikt woorden als oorlogsmiddel, die ook enorm toxisch zijn, maar die een vergelijkbare werking hebben als de bovenstaande middelen. Ik excuseer me als je je beledigd voelt omdat je favoriete zenuwgas niet in mijn lijst staat.
Dit vind je waarschijnlijk ook leuk:
