Je lichaam op restjes
“Waarom doe je jezelf dit aan?” Dat was de eerste reactie die ik kreeg toen ik mijn vrienden liet weten dat ik had besloten om drie dagen lang niet te eten. Ik had net een verhaal gelezen over een man die dit vijf dagen lang had gedaan en ik vond het een goede uitdaging. Ik was zo gewend om altijd te kunnen eten wanneer ik wilde en ik was benieuwd hoe ik me zou voelen als dat niet zo was. Dus ik gooide de kleine beetjes voedsel die ik nog in mijn kamer had liggen weg, zodat ik niet in de verleiding kon komen om toch tussendoor te snacken en om 20:00 op 18 April nam ik mijn laatste hap voedsel voor de komende 72 uur. Tijdens de constante oorlog met mijn hongergevoel begon ik mezelf af te leiden door helemaal uit te pluizen wat er tijdens mijn periode van vasten nu precies in mijn lichaam gebeurde. Naast mijn ervaringen heb ik ook die bevindingen in dit artikel opgeschreven.
De eerste 24 uur: Kalmte voor de storm
Ik schrijf dit eerste stukje tekst 24 uur na mijn laatste ingeslikte bolus.
Omdat ik expres een goede maaltijd had gegeten in voorbereiding op deze uitdaging, was ik voor het grootste deel van deze eerste etappe goed verzadigd. Het ontbijt en de lunch miste ik totaal niet, maar toen de tijd aanbrak waarop ik normaal zou avondeten veranderde dat behoorlijk. Toen ik een wandeling door de buurt maakte, begon mijn maag voor het eerst te knorren. Het was rond zessen toen de geur van alle geweldige maaltijden die de buren aan het koken waren rook. Het water liep me direct in de mond. Ik wist dat denken over de honger het alleen erger zou maken, dus leidde ik mezelf af door middel van een goed boek en een kop thee. Door de dag heen voelde ik een lichte hoofdpijn opkomen en ik hoop dat die niet veel erger wordt door de dagen heen.
Wat is vasten eigenlijk?
Vasten betekent simpelweg een periode waarin je niet eet of drinkt. Dat betekent dus dat we de meeste tijd van ons leven aan het vasten zijn, elke nacht dat we slapen bijvoorbeeld vasten we uren lang. Maar dat is niet zo bijzonder, want zulke korte periodes doen niet zoveel met ons lichaam. Wanneer we het over vasten hebben dan praten we meestal over drastische veranderingen aan het eetpatroon waarbij mensen voor een langere periode niet eten of drinken. Er zijn veel vormen van vasten, die verschillen in lengte, patroon en limitaties van het vasten. De vorm die ik nu doe, heet langdurige water vasten. Het enige wat mijn slokdarm binnenkomt, is water of thee. Water is uiteraard van levensbelang voor ons lichaam en ik zou nooit drie dagen zonder water kunnen leven. Water vasten is dus de meest extreme vorm van vasten, waarbij andere vasten dingen toelaten zoals sap en fruit, of een hele lage calorieën intake per dag. Veel mensen zullen gehoord hebben van intermittent fasting. Ook hier zijn veel vormen van, maar de meest gangbare is de 16:8 methode. Mensen hebben elke dag een periode van 8 uur om te eten om daarna 16 uur te vasten. Deze methode is ook goed met onderzoek bewezen om even goed te werken als andere diëten. Naast intermittent fasting is ook alternate day fasting erg populair. Zoals de naam ook al een heel klein beetje verklapt eet je hierbij een dag wel, en de volgende dag niet en zo door.
Dag 2: Het weer slaat om
Het voelt alsof een dag er een paar uurtjes bij heeft gekregen. Ik weet niet of dat komt omdat de kwelling van honger er voor zorgt dat de tijd langzamer gaat; of omdat ik te weinig energie heb; of omdat ik meer tijd heb omdat ik niet meer hoef te eten, koken en boodschappen te doen; of omdat ik me meer bewust ben van alles om me heen. Het is in ieder geval zeker een surrealistische ervaring.
De afgelopen nacht was verschrikkelijk; mijn ogen kregen slechts een uur of 3 echte slaap. Het gevoel kan ik het best vergelijken met naar de wc moeten voor het slapengaan. In je hoofd blijf je er steeds aan denken dat je moet plassen, waardoor je niet de rust kunt bereiken die nodig is om in slaap te vallen. De oplossing daarvan is makkelijk: naar de wc gaan. Die oplossing was er niet voor mij, dus werd ik constant wakker gehouden door het hongergevoel. Nadat ik weer uit bed was gestapt, was ik aangenaam verrast hoe de rest van de dag ging. Ik voelde me eerlijk gezegd niet veel anders dan de dag ervoor. Toen ik weer een rondje ging wandelen merkte ik wel dat ik me een stuk lichter en trager voelde, begrijpelijk zo zonder goede energiebron.
Tot nu toe voelde dit helemaal niet als een uitdaging. Het was zelfs vrij makkelijk. Het weer sloeg echter snel om toen ik op Facebook een filmpje van Gordon Ramsay tegenkwam die een burger klaarmaakte in tien minuten. Mocht iemand ooit ook deze uitdaging aan willen gaan, is hier een pro-tip van mij: kijk geen filmpjes van Gordon Ramsay die een burger klaarmaakt in tien minuten. Mijn lichamelijke en mentale reactie was immens: “GEEF ME IETS TE ETEN, ALSJEBLIEFT”. Maar eten kon niet: de winkels waren al dicht en ik had alles uit huis gegooid. Het kostte uren voordat ik de gedachte een beetje wist uit te bannen. Nog maar een dag te gaan.
Wat er in je lichaam gebeurt: De eerste 24 uur
Tijd voor wat good old fysiologie. In de eerste drie uur is je lichaam druk bezig met het verwerken van je laatste maaltijd. Koolhydraten, eiwitten en vet worden omgezet in glucose, aminozuren en vetzuren. Die glucose zorgt ervoor dat de pancreas insuline secreteert die glucose de cellen in pompt voor direct gebruik of voor opslag in de vorm van glycogeen of vetweefsel. In deze tijd gaan concentraties ghreline (het honger hormoon) en leptine (het niet honger hormoon) veranderen. Zoals je waarschijnlijk wel kan gokken valt de concentratie ghreline omlaag en leptine omhoog na een maaltijd. Later zullen die langzaam weer veranderen totdat honger bereikt is.
Nu begint het interessant te worden. Van uur 4 tot uur 24 komt het lichaam in een katabole toestand en gaat het lichaam beginnen met de voorraden aanslaan. Wanneer glucose en insuline gaat dalen, springt glucagon omhoog. Glucagon zet glycogeen om in glucose. Het lichaam houdt van glucose en wil dus zo lang mogelijk die concentratie hoog houden. Later in het vasten gaat dat onmogelijk worden en moet het lichaam iets anders verzinnen.
Dit is waar de meeste mensen ophouden met “vasten”, 24 uur wordt normaliter nooit gehaald.
De laatste dag
Ik werd aangenaam wakker vanochtend. Ja: ik werd wakker. Ik had deze nacht wonderbaarlijk zo’n 8 uur weten te slapen. Met hernieuwde energie ging ik de dag in, wetende dat het nog maar 12 uur was voordat ik bevrijd was van de cel waar ik mezelf in had opgesloten (en waarvan ik ook de sleutel had). Ik wist dat er nog een groot obstakel voor me lag voordat ik heerlijk kon gaan smullen in de avond. Ik moest naar de supermarkt. Oh oh, die verdomde supermarkt. Omringt door zo veel lekkers, alles binnen handbereik, maar net zo goed ook net er buiten. Romige taarten, knapperige koekjes, chips en snoep, maar ook bananen, druiven en appels, zelfs een pak melk schreeuwden de honger in mijn oren. Toen ik eenmaal weer thuis was en de koekoeksklok die ik niet heb acht uur aangaf, was ik er klaar voor. Ik had gehoord dat je langzaam moest beginnen met eten na zo lang vasten, dus ik had een fruit salade klaargemaakt. Maar ik kon me niet helemaal inhouden en had ook een paar pannenkoeken gemaakt. Ik had jullie graag verteld hoe mijn maaltijd smaakte maar het was simpelweg, volgens alle definities van het woord, onbeschrijfelijk.
Wat er in je lichaam gebeurt: De dagen na de eerste 24 uur
Tussen 24 uur en 72 uur is wanneer het lichaam in volle vet verbranding gaat. De poel glycogeen is nu namelijk zo’n beetje op en het lichaam gaat over op ketonen als energiebron, die door de lever worden gemaakt uit vet. Via lipolyse, gaan vetcellen in het lichaam vrije vetzuren produceren die in de lever door middel van een regulator PPAR-alpha worden gebruikt voor de ketogenese. God, dit deel begint echt op een casus uit 1.5 te lijken. Zelfs ik kan fysiologie niet minder droog maken. In ieder geval, sommige van jullie zullen een groot probleem hebben ontdekt. Het brein kan enkel glucose gebruiken als energiebron en er is geen glucose meer! Fout, de lever maakt speciaal voor het brein (wat wordt ‘ie toch verwend) via gluconeogenese pakketjes glucose uit eiwitten en vet. Als laatste gaat ook ghreline veranderen in deze periode. In de eerste 24 uur is deze concentratie erg hoog geworden, omdat we uiteraard honger krijgen. Echter is gebleken dat rond de derde dag ghreline concentraties juist omlaag gaan, waardoor je juist minder honger krijgt (blijkbaar had mijn ghreline nog een dagje langer nodig, want ik heb hier niets van gemerkt).
Ik heb het volgende deel niet bereikt, maar er gebeuren nog interessante dingen na de eerste drie dagen. Meest interessant is het feit dat nu IGF-1 (insulin like growth factor) concentratie gaat dalen. Na 5 dagen vasten is er 60% minder IGF-1 en na 10 dagen vasten is de concentratie zo laag als mensen met groeihormoon deficiëntie. Een verlaagd IGF-1 is geassocieerd met een verlaagd risico op kanker en diabetes. Onderzoeken hebben aangetoond dat na 72 uur mensen sterkere weerstand hebben tegen toxines en stress. Daarnaast heeft een lagere concentratie insuline een positief effect voor immuniteit, inflammatie en neurogenese. Allemaal super goede effecten dus. Moet je wel dagen lang jezelf kwellen.
Slot
Ik voel me erg bevoorrecht om in een samenleving te wonen waar voedsel geen vraag is. Waar fruit en specerijen vanuit de hele wereld gewoon op vijf minuten afstand zijn. Voor mij was dit vasten een gekke uitdaging, maar duizenden jaren geleden was dit dagelijkse kost. Wild werd niet elke dag gevangen en zo moesten de jagers weken zonder eten gaan. Drie dagen is in vergelijking daarmee niets. Helaas zijn er nog steeds plekken op de aarde waar die situatie precies zo is als toen. Landen waar men moet vechten voor eten om te overleven. Dat realiseer ik me nu meer dan ooit. En dan waardeer ik eten zo veel meer.
Bedankt voor het lezen.
