RE: het vaccin

De laatste tijd heb je wellicht wat gehoord over het farmaceutisch bedrijf Pfizer. Het AD schreef  op 9 november 2020 ‘Enorme doorbraak’ farmaceut Pfizer: Coronavaccin voor 90 procent effectief én veilig. Een aantrekkelijk lichtpuntje in deze vreemde tijden. Maar is het vaccin ook veilig en effectief? En wat als dat inderdaad zo is? Wanneer worden de eerste mensen buiten de wetenschappelijke trials om gevaccineerd? Zijn er genoeg vaccins?

Dit artikel is geïnspireerd door Dokter Media, een online platform waarop medische berichten uit de media van een korte begrijpelijke uitleg worden voorzien. Hierdoor worden deze berichten van wat extra nuance voorzien. In een nieuwsbericht van Pfizer zelf meldden ze een effectiviteit van meer dan 90% in hun derde fase onderzoek (1). Een derde fase  onderzoek is: “Bevestigend therapeutisch: testen in de medische praktijk van de uiteindelijke dosering op bruikbaarheid en effectiviteit bij grotere aantallen patiënten. Vergelijking met een bestaand middel of placebo. Ook wordt gekeken naar de veiligheid op korte en langere termijn.”. Of het vaccin écht 90% (veel hoger dan een minimumgrens van 50% waar bij dit vaccin over gesproken werd) effectief is, valt nog te bezien. De onderzoeksresultaten zijn niet publiekelijk beschikbaar dus kunnen onafhankelijke instanties de data niet evalueren en kunnen wij er geen CAT over schrijven. 

De grootste onbekenden op dit moment zijn tijdsgebonden. Wanneer het echt op de markt komt is natuurlijk nog niet duidelijk. Maar alles wijst erop dat het coronavaccin alle records gaat breken op het vlak van snelst ontwikkelde vaccin. Neem eens een kijkje in de tijdlijn van andere vaccins van ourworldindata.org (2).

Hier zie je dat mazelen relatief snel een vaccin had, wat toch nog 10 jaar heeft geduurd. Farmaceuten en wetenschappers zijn gewend aan een timeframe van vijf jaar voordat een medicijn of vaccin op mensen wordt getest. Voor het coronavaccin was dat al in half maart. De korte ontwikkelingstijd van dit vaccin betekent dus ook dat er nog heel weinig bekend is over het vaccin op de lange termijn. Werkt het na een half jaar nog steeds? En na 5 jaar? Zijn er bijwerkingen die pas op lange termijn ontwikkelen?

Vanwege het grote maatschappelijke belang voor een snel vaccin zetten organisaties als het Amerikaanse Federal Drug Administration (FDA) en het Europese Medicijnagentschap (EMA) zich  in om het ontwikkelen van een vaccin sneller te laten verlopen (3), om de veiligheid te kunnen garanderen zit er namelijk een hele hoop bureaucratie omheen. Deze bureaucratie is niet zonder reden in stand gebracht, maar de Nederlandse vorm van deze geneesmiddelenorganisaties, het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) zegt dat dit “op geen enkel moment ten koste gaat van de kwaliteit” (4). 

Het is belangrijk dat de mensen het vaccin kunnen vertrouwen. De dekkingsgraad moet voldoende hoog zijn om het beste uit het vaccin te kunnen halen. Daarom is het belangrijk dat je sceptici feiten, getallen, onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek kunt laten zien. Pfizer heeft laten weten dat ze het vaccin niet zonder winstmarge gaat verkopen. Ze zijn gewoon een bedrijf die, ook in deze periode, gewoon winst willen maken. Pfizer heeft dus ongetwijfeld een agenda bij het rapporteren van de effectiviteit van hun vaccin. Daarom is het belangrijk dat we met een kritische blik blijven kijken naar wat er gerapporteerd wordt. 

Toch raak ik voorzichtig optimistisch. Niet alleen Pfizer in samenwerking met het Duitse BioNTech maakt grote sprongen richting een vaccin. Ook farmaceut AstraZeneca in samenwerking met Oxford University (die het onderzoek weer hebben opgepakt nadat er eerder onverklaarde symptomen optraden bij een proefpersoon) en het Nederlands-Belgisch-Amerikaanse Janssen/Johnson&Johnson boeken gestaag vooruitgang in het ontwikkelen van een vaccin. Daarnaast zijn deze eerste positieve resultaten van het Pfizer vaccin ook juist bevorderlijk voor andere bedrijven. Het Pfizer vaccin maakt gebruikt van mRNA, waaruit virale eiwitten worden getransleerd waartegen jouw afweer geheugen kan opbouwen. Normaal worden lege capsides of enveloppen gebruikt, dan ontwikkel je geheugen voor antistoffen tegen de omhulsel van het virale genoom. Het Duitse CureVac en het Amerikaanse Moderna zijn ook bezig met het ontwikkelen van een mRNA vaccin, zij weten nu een beetje meer zeker dat het virus goed te bestrijden is met zo’n soort vaccin.

Pfizer doelt erop om deze maand nog hun vaccin in te dienen voor keuring door de betreffende instanties (onder andere het EMA en de FDA). Deze keuring neemt ook nog even tijd in beslag, Voor het antivirale geneesmiddel remdesivir duurde dat ongeveer één maand. Dit tijdsbestek is voor het vaccin niet ondenkbaar, als er geen onverwachte bijwerkingen optreden bij de proefpersonen. In het echte best-case-scenario is het vaccin eind december beschikbaar in Europa. 

Maar ja, gaat een bedrijf al vol inzetten op de productie van een vaccin dat nog gekeurd moet worden? Dat lijkt niet het geval, Pfizer zegt dit jaar wereldwijd nog 100 miljoen doses te kunnen produceren, in 2021 verwachten ze 1,3 miljard doses te kunnen produceren. Iedereen heeft 2 doses nodig. Daar komt nog bij dat Amerika veel sneller onderhandelingen met Pfizer heeft afgerond en dus de kans bestaat dat een groot deel van de ‘eerste lading’ naar hun gaat. De Europese Commissie heeft al 200 miljoen doses besteld. Nederland heeft recht op 3,89% van die vaccins. Het Parool zegt dat daarmee vanaf december of januari er “honderdduizenden, niet miljoenen” maandelijks gevaccineerd kunnen worden. (5) 

IC-arts, OMT-lid en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care Diederik Gommers schetst een ander beeld na een gesprek met de directeur van Pfizer. Er zijn tot nu 50 miljoen doses geproduceerd, wat met de huidige verdeling van vaccins zou betekenen dat Nederland ongeveer 10 000 mensen per maand voor de eerste maanden zou kunnen vaccineren. Gommers stelt dat dat eigenlijk te weinig is om een significante impact te hebben in de eerste maanden van 2021. Nu wordt er wel verwacht dat Pfizer de productie van het vaccin kan opschalen en dat er ook andere vaccins aan gaan komen maar dat heeft allemaal nog meer tijd nodig (6). 

Gommers zegt in het programma Langs de Lijn en Omstreken van NPO Radio 1 een beetje geschrokken te zijn van het gesprek met Pfizer. Het RIVM lijkt optimistischer te zijn. Er zijn  nog veel onbekende factoren dus is het bijna niet mogelijk om een inschatting te maken over het effect van een mogelijk vaccin op de besmettingen en de maatregelen. Belangrijk om te weten is dat de besmettingen exponentieel werken. Stijgen het aantal besmettingen, en verandert er niks in het gedrag van mensen of in de geldende maatregelen, zal de week daarop de besmettingen nóg harder stijgen. Maar andersom is dat hetzelfde. Als de besmettingsgraad R (het gemiddelde aantal personen dat één geïnfecteerd iemand besmet) net boven de 1 zit, kan het vaccin ervoor zorgen dat het net ónder de 1 komt en dat kan wel grote verschillen maken (7). 

In conclusie, het is mogelijk dat er in het begin van het nieuwe jaar een vaccin op de markt komt. We weten nog niet zeker of het op langere termijn effectief zal zijn of dat er gezondheidsrisico’s zullen zijn. De verspreiding van het vaccin gaat even duren, in de eerste maanden van volgend jaar zullen we er nog weinig van merken als je naar de besmettingen kijkt. Dus, hou vol, houd je aan de maatregelen, draag een mondkapje, houd 1,5m afstand en laat je testen bij klachten!

Misschien ook interessant!

(1) 

Pfizer and BioNTech Announce Vaccine Candidate Against COVID-19 Achieved Success in First Interim Analysis from Phase 3 Study | Pfizer [Internet]. Pfizer.com. 2020 [cited 14 November 2020]. Available from: https://www.pfizer.com/news/press-release/press-release-detail/pfizer-and-biontech-announce-vaccine-candidate-against

(2)

Samantha Vanderslott and Bernadeta Dadonaite (2013) – “Vaccination”. Published online at OurWorldInData.org. Retrieved from: ‘https://ourworldindata.org/vaccination’ [Online Resource]

(3)

COVID-19 vaccines: development, evaluation, approval and monitoring – European Medicines Agency [Internet]. European Medicines Agency. 2020 [cited 14 November 2020]. Available from: https://www.ema.europa.eu/en/human-regulatory/overview/public-health-threats/coronavirus-disease-covid-19/treatments-vaccines/covid-19-vaccines-development-evaluation-approval-monitoring

(4)

Vaccin begin 2021 volgens expert ‘vrij realistisch’, Pfizer zet laatste stappen [Internet]. Nos.nl. 2020 [cited 14 November 2020]. Available from: https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2353434-vaccin-begin-2021-volgens-expert-vrij-realistisch-pfizer-zet-laatste-stappen.html

(5)

Zes vragen over het veelbelovende Pfizer-vaccin [Internet]. Parool.nl. 2020 [cited 14 November 2020]. Available from: https://www.parool.nl/wereld/zes-vragen-over-het-veelbelovende-pfizer-vaccin~bcb301d2/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

(6)

Langs de Lijn en Omstreken [Internet]. NPO Radio 1; 2020 [cited 14 November 2020]. Available from: https://www.nporadio1.nl/langs-de-lijn-en-omstreken/uitzendingen/1250350-2020-11-13

(7)

RIVM: ‘Ook weinig vaccins kunnen al veel verschil maken’ [Internet]. Nos.nl. 2020 [cited 14 November 2020]. Available from: https://nos.nl/artikel/2356508-rivm-ook-weinig-vaccins-kunnen-al-veel-verschil-maken.html