Ervaringen uit Oeganda

Ik hou ervan om andere landen en culturen te leren kennen. Dus toen ik erachter kwam dat het mogelijk was om deze passie te combineren met mijn studie geneeskunde via een stage in het buitenland, was ik er zeker van dat ik dit eens wilde doen. Afgelopen zomer was het zover: acht weken op pad in Oeganda. De eerst zes weken deed ik mee aan een project voor geneeskundestudenten, daarna hobbelde ik zelf nog een kleine twee weken door Oeganda.

De boda op
Mijn dagen in het ziekenhuis waren flink aanpoten. Om 6.00 uur kraaide letterlijk de haan bij de buren, wat voor mij ook direct een signaal was om op te staan. Ik at snel een ontbijt en terwijl de zon langzaam opkwam, liep ik met een groepje Nederlandse geneeskundestudenten van ons huis naar boven. Bovenaan bestelden we een boda (→ lees Oegandese brommer), die ons naar het Lubaga ziekenhuis 12 km verderop bracht.

De eerste dag werden we geïntroduceerd in het Lubaga ziekenhuis door een studentenbegeleider. Zij vertelde ons dat het waarschijnlijk niet altijd even makkelijk zou worden, maar dat we zeker iets voor patiënten kunnen beteken: ‘Jullie spreken misschien niet dezelfde taal als de patiënten, maar het hart spreekt dat wel.’ De eerste blikken in het ziekenhuis waren indrukwekkend. Diepe wonden van patiënten werden zonder pijnstilling schoongemaakt, terwijl patiënten zelf geen krimp geven, familieleden zitten met z’n alle op de grond naast het bed van de patiënt, patiënten in coma liggen niet aan een monitor aangesloten en de hygiëne is verreweg van de Nederlandse standaard.

In het Lubaga ziekenhuis stond ik de eerste drie weken op Medical Ward. Hier lagen vooral patiënten met chronische ziekten. Ik heb veel extreme ziektebeelden en ziektestadia gezien: enorme necrotische wonden ten gevolge van diabetes, coma’s door hypoglykemie, die men probeert te behandelen door honing in de mond te smeren, hersenbloedingen door een slecht behandelde hypertensie, malaria en hepatitis. Stuk voor stuk waren deze ervaringen enorm leerzaam. Zeker na de drie jaar theorie van de bachelor, was het tof om de ziektebeelden nu in het echt te zien. Zo ben ik meer dan tien faciale pareses tegengekomen, waardoor het plaatje uit de boeken, pas écht een beeld krijgt.

Schrijnend aanzicht
Eén gebeurtenis heeft de meeste impact op mij gemaakt. HIV/aids is in Oeganda een groot probleem. Het aantal geïnfecteerde neemt zelfs toe en hoewel de overheid een gratis behandeling verleent, heerst nog steeds de taboe: ‘Als je geïnfecteerd raakt met HIV, dan ga je dood.’ Direct mijn eerste dag op de Medical Ward werd mij duidelijk hoe groot dit probleem was en hoe ernstig de gevolgen zijn. De arts vertelde mij dat zeker 70% van de patiënten op deze afdeling HIV/AIDS had. Die dag overleed ook een vrouw aan sepsis ten gevolge van AIDS, waarbij het ziekenhuispersoneel machteloos stond. Ze wisten voordat ik het door had hoe erg de situatie was en wisten dat ze niets meer konden betekenen voor deze patiënt.

Ik vond het schrijnend om te zien dat men met de middelen die ze hebben de patiënt proberen te helpen, maar dat de faciliteiten en de kennis vaak te kort komen. Helemaal als de patiënten vanwege een geldgebrek pas in een heel laat stadium naar het ziekenhuis komen.

Vlijerij
Hoewel het vaak schrijnend was, accepteerde ik op een gegeven moment de situatie. Zelf kon ik immers ook niet 123 iets aan de situatie veranderen. Terwijl ik langzaam begon te wennen aan het reilen en zeilen in het Oegandese ziekenhuis, kwam daarbij een extra wending in mijn avontuur: verliefde Oegandese coassistenten. Als blanke Nederlandse vrouw krijg je in Oeganda de volle aandacht. Op straat stoppen mensen voor je neus met open mond en grote ogen, in de bus willen medereizigers het liefst jouw blanke huid en gladde blonde haren aanraken en in het ziekenhuis kreeg ik alle aandacht: patiënten probeerden ‘stiekem’ een selfie met mij op de achtergrond te maken en de mannelijke verpleegkundigen en coassistenten op de afdeling spamden mij met berichten op WhatsApp. Gelukkig kalmeerde de boel toen ik verhuisde naar de volgende afdeling: Public Health.

Van bloeddruk meten tot raften op de Nijl
Deze afdeling bestond uit verschillende units, waarbij ze zorg verleenden aan zwangere vrouwen, HIV geïnfecteerden, patiënten met TBC en kinderen vaccineerden. Ook gingen ze met regelmaat naar community ’s om basiszorg te verlenen. Een aantal keren ben ik zelf mee geweest. Een oude ambulance of jeep werd tot de nok toe gevuld met spullen, inclusief het personeel zelf dat mee op pad ging. Aangekomen bij een community werden verschillende hoekjes ingericht: een intake-tafel voor algemeen lichamelijk onderzoek, een tafel voor betaling en interpretatie van de gegevens, een apotheekhoekje, en een plek voor de diëtist, laborant en HIV-counselor. Zelf stond ik bij de intake. Ik mat de bloeddruk, de temperatuur, het gewicht en de voedingsstatus met behulp van de MUAC. Het was fijn om mijn praktische vaardigheden te kunnen verbeteren op Public Health en dit te kunnen afwisselen met de theoretische kennis die ik had opgedaan op Medical Ward.

Buiten de tijd die ik spendeerde in het ziekenhuis, was er natuurlijk ook ruimte om de Oegandese cultuur te leren kennen en vele uitstapjes te maken. Zo hebben we met de Nederlandse groep studenten vanalles gedaan. We zijn gaan raften op de Nijl, hebben meegeholpen aan een project om de sloppenwijken schoner te maken, hebben knuffels uitgedeeld aan jongens in een weeshuis, zijn gaan ziplinen in de jungle, hebben gekeken naar vallende sterren liggend bij een kampvuur op een bountybeach, gehiked bij watervallen, oog in oog gestaan met chimpansees en meerdere safari’s gemaakt.

Huis-tuin-en-keuken-probleempjes
Het voordeel van het project waaraan ik deelnam, is dat je samen met Oegandezen in een huis woont. Dit geeft ongemakken: de afwas die vaak niet werd gedaan, een douche die binnen twee weken al kapotging, de stroom of het gas dat plots uit kon vallen…. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Echter schoven we dit al gauw weg onder het mom van “the full African experience” en haalde we vooral profijt uit de tijd dat we samen met hen hebben gewoond. Ze zorgden ervoor dat ik alle aspecten van hun cultuur heb meegemaakt. Ze namen mij mee naar een Oegandese bruiloft, naar huisfeestjes, waarbij Oegandesen werkelijk losgaan op muziek en ik heb met hen een kerkdienst bijgewoond, dat voor mijn gevoel meer overeenkwam met een concert!

Wijze lessen
Terwijl ik met familie, vrienden, studiegenootjes praat over mijn tijd in Oeganda, realiseer ik me pas echt wat ik heb meegemaakt in Oeganda. Dat is iets anders dan het allemaal beleven. Zo realiseer ik me dat uiting van pijn bij hen geen emotie is, maar een blijk van zwakte, realiseer ik me dat het hartverwarmend is hoe het personeel in het ziekenhuis met de beperkte middelen en kennis, wel het maximale probeert voor de patiënt en realiseer ik me dat ik niet mag klagen als ik in Nederland mijn trein net mis en een half uur moet wachten op de volgende trein, aangezien ik in Kampala ruim 2 uur deed over 12 km.

Iedereen haalt andere lessen uit een langere tijd in vreemd ver land, zij het persoonlijk, medische of maatschappelijke. Ik weet een ding zeker: mocht je van een avontuur houden, dan kan ik je het zekerste weten aanraden om ook je stoute schoenen aan te trekken, een backpack in te pakken en op pad te gaan.