Dodelijke bacteriën

michaelWe leren tijdens onze studie geneeskunde veel over infecties en over micro-organismen die ze veroorzaken. Daarnaast besteden we natuurlijk veel aandacht aan de mogelijke therapeutische interventies, zoals antibiotica of antivirale middelen. Maar we staan niet zo vaak stil bij de ernst van die infecties. Want waar de ene bacterie zorgt voor een milde longontsteking, kan een andere zorgen voor cavitaire pneumonie met abcesvorming. De ernst van de ziekte hangt natuurlijk ook af van de immuunstatus van de patient, maar toch zijn er verschillen tussen de microben. De een is nou eenmaal iets meer dodelijk dan de andere. In dit artikel vinden jullie een kleine opsomming van de naar mijn mening meest dodelijke bacteriën. In de opsomming heb ik vooral rekening gehouden met de resistentiegraad en het gemak waarmee deze bacteriën zich kunnen verspreiden.

Acinetobacter baumannii
Ik begin met een bacterie die minder bekend is en waar we tijdens de studie weinig over gehoord hebben. Desondanks wordt deze bacterie door de WHO beschouwd als ‘public enemy number one’. Dit komt vooral omdat deze bacterie standaard behandeld wordt met antibiotica uit de carbapanem-groep, terwijl er steeds meer infecties optreden waarbij zelfs die antibiotica niet meer werken. De patiënten die meeste risico lopen hebben een verzwakt immuunsysteem met daarbij vaak al veel comorbiditeit. Ook al is deze bacterie geen bedreiging voor gezonde individuen, zal het toch in toenemende mate een probleem vormen voor de patiëntenpopulatie in het ziekenhuis. Enige middelen die nog overblijven om dit te behandelen komen uit de groep van polymyxinen, zoals colisitine, die behoorlijke bijwerkingen kunnen hebben.

Pseudomonas aeruginosa
Deze bacterie kennen we van het blok abdomen, waar het geassocieerd was met urineweginfecties. Deze bacterie is daarnaast ook verantwoordelijk voor veel ziekenhuisinfecties, zoals pneumonie, sepsis of wondinfecties. Hier geldt ook weer dat het voor gezonde individuen een kleinere bedreiging vormt dan voor patienten met immuundeficiënties. Hoewel de resistentiegraad in Nederland nog meevalt, meldt de WHO dat er stammen zijn van p. aeruginosa die resistent zijn tegen carbapanem antibiotica. Een dergelijke resistentiegraad zou een enorm risico vormen voor de ziekenhuispopulatie.

Neisseria gonorrhoeae
De volgende microob uit mijn rijtje is een SOA, die daarnaast ook andere akelige infecties kan veroorzaken indien de oorspronkelijke infectie niet wordt behandeld. Zo kan gonorroe ook verantwoordelijk zijn voor een septische artritis of pelvic inflammatory disease. De behandeling bestond aanvankelijk uit penicilline, maar na verloop van tijd ontstond resistentie. Toen volgde behandeling met tetracyclines en fluorchinolonen, maar ook voor deze middelen ontstond resistentie. Nu wordt gonorroe in het buitenland vooral behandeld met ceftriaxon, maar sinds kort blijkt dat er stammen zijn die ook daar resistent voor zijn. Er blijven dus nog heel weinig middelen over om deze bacterie mee te behandelen en door de snelle resistentie middels horizontale gentransfer blijkt het gevaar groter dan oorspronkelijk gedacht.


Anthrax

Anthrax, ook wel bekend als miltvuur is een dodelijke, maar zeer zeldzame infectie. In Nederland komt miltvuur al vrijwel niet meer voor, maar in andere delen van de wereld kan je er wel ziek van worden. Er zijn globaal 3 manieren waarop deze bacterie voor een infectie kan zogen: via de huid, longen en darmen. Huidinfecties komen het vaakst voor en zijn bij adequate behandeling niet dodelijk, echter indien er niet goed wordt behandeld ligt de kans op sterfte tussen 10 en 20%. De longinfecties ontstaan door het inademen van sporen van deze bacterie en zelfs bij adequate behandeling is deze vorm dodelijk. Er treedt vrijwel altijd hemoptoe op en de infectie resulteert in sepsis en uiteindelijk in sterfte. Bij de darmvorm treedt vooral hemorragische diarree op en zelfs bij adequate behandeling ligt de mortaliteit boven 50%. Ook al treedt miltvuur al niet meer op in Nederland is het eradiceren van deze bacterie erg moeilijk. B. anthracis is namelijk in staat om honderden jaren te overleven door spoorvorming. Hierdoor kan de bacterie weer de kop opsteken bij archeologische opgravingen of bij andere graafwerkzaamheden. Dus voor de zekerheid toch even een maskertje op als je gaat graven in een weiland.

Pest
In de middeleeuwen was de pest hoogstwaarschijnlijk verantwoordelijk voor de Zwarte Dood. De Zwarte Dood was een van de grootste epidemische ziekten in de geschiedenis van de mensheid die tussen 1346 en 1351 tussen 75 en 100 miljoen mensen het leven kostte. Dat was destijds ongeveer de helft van de Europese bevolking. De ziekte wordt overgedragen via vlooien, die destijds vooral op ratten leefden, of via de lucht in de vorm van aerosolen. Deze twee vormen resulteren dan ook respectievelijk in builenpest en longpest. Builenpest wordt gekenmerkt door lymfeklierzwellingen in de buurt van de vlooienbeet die uiteindelijk kan resulteren in abcesvorming. Onbehandeld zal meer dan 60% van de patiënten sterven. Longpest kan worden overgedragen door niezen of hoesten en de eerste symptomen treden op binnen 3 dagen. Indien onbehandeld is de ziekte in meerderheid van de gevallen dodelijk en meeste patienten sterven binnen 48 uur. Gelukkig komt pest al niet meer voor in Nederland, maar mocht je naar Madagaskar of Congo op vakantie gaan: “beware of the rats!”.

Belangrijke “usual suspects”

Last but not least kom ik bij de bacteriën die vaker voorkomen in Nederland en wereldwijd een groot risico vormen. Er worden namelijk steeds vaker bepaalde stammen ontdekt die resistent zijn tegen alle vaak gebruikte antibiotica. Zo zijn er al groepen bekend van MRSA die resistent zijn voor vancomycine of H. pylori die resistent is voor de behandeling met claritromycine. Ook worden er stammen gemeld van Enterobacteriaceae die resistent zijn voor de carbapanem antibiotica, onze “last line of defense”. Daarnaast zijn bepaalde stammen van C. difficile die resistent zijn tegen de standaardbehandeling en daarnaast gevaarlijker zijn door grotere productie van toxinen (stam van ribotype 027 of 078). Al met al lijken de bacteriën steeds slimmer er gevaarlijker te worden, terwijl wij nog steeds geen nieuwe middelen op de markt hebben gebracht om ons te verdedigen. Hopelijk zullen de komen jaren wel snel nieuwe antibiotica gemaakt worden, anders zullen infectieziekten toch weer in de top komen van meest voorkomende doodsoorzaak.

artikel