Seks in het verpleeghuis

Heb ik je aandacht? Mooi. Hoewel de ouderengeneeskunde tijdens de opleiding vaak een beetje stoffig overkomt, is in de realiteit niets minder waar. Akkoord, je staat niet de hele dag op de OK en het is ook geen immer bruisende SEH, maar ook bij die twee afdelingen wisselen de dagen enorm qua drukte. Wat de ouderengeneeskunde zo mooi maakt, is dat je aan het begin van de dag nooit kan zeggen in welke onverwachte en soms bijna van de pot gerukte situaties je terecht gaat komen. Je komt met andere morele dilemma’s in aanraking dan in een ziekenhuis, wordt vaak volkomen verrast door je bewoners en stuurt een heel uniek team aan. De casus die zich in de afgelopen weken heeft afgespeeld in het verpleeghuis waar ik momenteel ANIOS ben, is hier een mooi voorbeeld van.

In de psychogeriatrische zorg ben je overwegend bezig met patiënten met een dementieel beeld. Voor wie een grootouder heeft of heeft gehad die in deze situatie zit, is het misschien herkenbaar dat grenzen vervagen en een vorm van regressie kan optreden. Soms uit dit zich in verlies van decorum (ongewassen en/of halfnaakt door de gangen lopen), andere keren in bepaalde vormen van seksuele ontremming. In mijn verpleeghuis zitten een man en een vrouw; beiden zijn dement. Zij is al jaren weduwe, hij is nog steeds getrouwd met een dame die helder is van geest. Zoals vaker gebeurt in verpleeghuizen, zijn deze twee bewoners elkaar gaan opzoeken en gedragen zij zich als een stelletje. Specifieker zijn er veel gelijkenissen te trekken met twee verliefde pubers: ze geven elkaar knuffels en kusjes in het openbaar en er hier en daar gaat een hand op zijn eigen ontdekkingstocht naar plaatsen die al een hele tijd geen dergelijke aandacht meer hebben gezien.

Het dilemma is dan het volgende: hoe ga je om met twee demente ouderen die elkaar actief fysiek opzoeken, waarvan er eentje nog is getrouwd? In hoeverre laat je hen hun gang gaan, waar liggen de grenzen van de zorg en andere bewoners en in welke mate strookt dit met je eigen normen en waarden? Misschien vind je het zelf pijnlijk om te zien omdat een familielid of bekende ooit in dezelfde situatie zat? Daarom is het ook in een verpleeghuis belangrijk om over seksualiteit en intimiteit te kunnen praten met alle betrokkenen. Ik kan de lezer uit eigen ervaring vertellen dat ik, toen ik solliciteerde voor een baan binnen de ouderengeneeskunde, niet had verwacht om seksuele anamneses af te nemen. Wat verwachten patiënt en eventuele partner nog qua intimiteit? Wilt de partner nog een rol spelen in deze seksuele behoefte? Is er behoefte aan pornografisch materiaal op de kamer of om een sekswerker in te huren? Binnen het verpleeghuis is geen idee te gek om iedereen zo comfortabel te laten leven. Het dilemma is dan het volgende: hoe ga je om met twee demente ouderen die elkaar actief fysiek opzoeken, waarvan er eentje nog is getrouwd? In hoeverre laat je hen hun gang gaan, waar liggen de grenzen van de zorg en andere bewoners en in welke mate strookt dit met je eigen normen en waarden? Misschien vind je het zelf pijnlijk om te zien omdat een familielid of bekende ooit in dezelfde situatie zat? Daarom is het ook in een verpleeghuis belangrijk om over seksualiteit en intimiteit te kunnen praten met alle betrokkenen. Ik kan de lezer uit eigen ervaring vertellen dat ik, toen ik solliciteerde voor een baan binnen de ouderengeneeskunde, niet had verwacht om seksuele anamneses af te nemen. Wat verwachten patiënt en eventuele partner nog qua intimiteit? Wilt de partner nog een rol spelen in deze seksuele behoefte? Is er behoefte aan pornografisch materiaal op de kamer of om een sekswerker in te huren? Binnen het verpleeghuis is geen idee te gek om iedereen zo comfortabel te laten leven.

De zorg is hierin ook onmisbaar: zij hebben vaak toch een iets nauwere of vertrouwdere band met zowel patiënt als partner. Op basis van hun inschattingen en doorgegeven informatie kan je hier al snel een beleid op instellen. Als alle betrokkenen het prima vinden, kan je het stelletje gewoon naar een slaapkamer begeleiden zodra ze intiem worden in de woonkamer. Is dat niet het geval, dan probeer je hen af te leiden om op die manier de prikkel weg te halen. Vanwege de pijnlijke situatie voor de partner van de man, hebben wij uiteindelijk gekozen voor de tweede optie.

Afsluitend is het natuurlijk niet altijd één seksuele bende. De huis, tuin en keukenkwaaltjes komen vanzelfsprekend ook vaak voor: urineweginfecties, longontstekingen, de onvermijdelijk gebroken heup wanneer iemand probeert op te staan zoals hij dat deed toen hij 25 was. Het hoort er allemaal bij. Het dagelijks leven zet zich ook gewoon voort in het verpleeghuis, tot opeens de vraag komt of mos giftig is omdat een bewoner het kunstwerk (grotendeels bestaande uit verschillende soorten mos) heeft opgegeten en breed lachend haar groene tong en tanden laat zien. Maar dat is een verhaal voor een andere keer!